Nieuwsmail ‘Oog op de Omgevingswet’ nummer 22

Informatiebijeenkomsten Eenvoudig Beter
In juni zal naar verwachting het wetsvoorstel Omgevingswet naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Op 26 juni (ochtend) is er – in samenwerking met de jaarlijkse Schakeldag van Rijkswaterstaat – in Utrecht een informatiebijeenkomst waarin u wordt bijgepraat over de ins en outs van het wetsvoorstel. Inmiddels zijn al veel aanmeldingen voor de informatiebijeenkomst binnen gekomen.

Maar het blijft niet bij deze ene landelijke informatiebijeenkomst. In het najaar zullen in samenwerking met VNG, IPO en Unie van Waterschappen zes regionale bijeenkomsten worden georganiseerd. Daarbij zal niet alleen op de Omgevingswet worden ingegaan, maar is er ook de mogelijkheid om mee te praten over de uitvoeringsregelgeving onder de Omgevingswet. De bijeenkomsten zijn bedoeld voor medewerkers van gemeenten, provincies en waterschappen.

De bijeenkomsten zijn gepland op 15 september (Noord- en Zuid-Holland), 22 september (Noord-Brabant (oost) en Limburg), 29 september (Noord-Brabant (west) en Zeeland), 9 oktober Provinciehuis Groningen (Friesland, Groningen en Drenthe), 16 oktober Provinciehuis Gelderland (Gelderland en Overijssel) en 23 oktober Provinciehuis Utrecht (Flevoland en Utrecht).

Zodra alle locaties voor de bijeenkomsten vast staan, ontvangt u meer informatie.

Nieuwe projecten Crisis- en herstelwet
De ministerraad heeft vandaag een aantal projecten aangewezen als innovatief experiment, en andere projecten kunnen gebruik gaan maken van bestuursrechtelijke versnellingen. Het gaat om projecten van de negende tranche van het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet.

De gemeente Boekel kan gaan experimenteren met een ‘ecodorp’. Het ecodorp is een burgerinitiatief om op lokale schaal duurzaam te voorzien in de levensbehoeften van de bewoners. Boekel mag afwijken van het Bouwbesluit om de bouw van ecologische woningen mogelijk te maken, en van de wet Milieubeheer voor de plaatsing van miniwindturbines.

De gemeente Zwolle mag een drijvende autarkische recreatiebungalow en theehuis bouwen, waarbij mag worden afgeweken van het Bouwbesluit.

De Spoorzone Delft kan gaan experimenteren met een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte. Voor logistiek park Moerdijk kan een provinciaal inpassingsplan met verbrede reikwijdte worden opgesteld. De gemeente Meerssen kan gaan experimenteren met een verbreed bestemmingsplan voor de gehele gemeente. Daarmee lopen deze gemeenten vooruit op de mogelijkheden van het omgevingsplan zoals voorzien in het wetsvoorstel Omgevingswet.

De gemeenten Heerhugowaard, Hoorn, Koggenland, Leeuwarden, Ooststellingwerf en Weststellingwerf mogen zonder omgevingsvergunning zonnecollectoren plaatsen, op voorwaarde dat de plaatsing past binnen de reikwijdte van het bestemmingsplan.

Noord-Brabant mag gaan experimenteren in het kader van het project zorgvuldige en duurzame veehouderij. De verordening Ruimte krijgt in dit geval een verbrede reikwijdte. Daarnaast kunnen de Brabantse gemeenten in de urgentiegebieden afwijken van het Activiteitenbesluit, zodat maatwerkvoorschriften kunnen worden opgesteld voor geur en fijnstof.

Het aardbevingengebied in Groningen is aangewezen als gebied waar bestuursrechtelijke versnelling mogelijk is in het kader van herstel, preventie en leefbaarheidsmaatregelen die moeten worden genomen. De bestuursrechtelijke versnelling houdt in dat de Raad van State binnen 6 maanden na het verstrijken van de beroepstermijn een uitspraak doet en dat pro forma beroep niet mogelijk is. Ook kunnen geen aanvullende beroepsgronden na afloop van de beroepstermijn worden toegevoegd. Onderzoek hoeft niet opnieuw te worden gedaan als het onderzoek nogmaals wordt gebruikt om een vernietigd besluit te herstellen.

Het transformatiegebied Noordelijke Stadsentree Meppel wordt aangewezen als ontwikkelingsgebied. Het gemeentebestuur kan hierdoor sturen op het gebruik van de milieugebruiksruimte.

Het besluit wordt nu naar de Tweede Kamer gestuurd voor reactie (‘voorhangprocedure’). Daarna volgt advisering door de Raad van State.

De projecten van de zevende tranche van de Crisis- en herstelwet zijn op 15 mei in het Staatsblad gepubliceerd.

Geef die pen door! Column Elsbeth Vogel
In 2014 maken we ruimte in onze nieuwsmail voor lezers om hun mening te geven over de stelselherziening omgevingsrecht. We doen dit onder de noemer ‘Geef die pen door!’. Anne-Marie Klijn van Boekel de Nerée schreef de vorige column en gaf de pen door aan Elsbeth Vogel, senior counsel environment and safety Philips. Zij schrijft het op persoonlijke titel.
Weg met het Activiteitenbesluit
“Een kookboek met recepten voor goed bestuur of recepten voor het drijven van een inrichting met gevolgen voor de fysieke leefomgeving. Als iedereen volgens de recepten kookt kunnen er heerlijke maaltijden uit voort komen. Maar wat als de recepten in onbegrijpelijke taal zijn opgeschreven?

Het invoeren van de Omgevingswet zal gepaard gaan met een bundeling van de algemene regels, die nu nog in verschillende AmvB’s zijn ondergebracht, de “algemene rijksregels voor activiteiten in de leefomgeving”. Deze regels zullen onder andere het belang van het beschermen en verbeteren van het milieu dienen en het achterliggende doel van de bundeling van de algemene regels is het verminderen van de administratieve lasten voor bedrijven en van bestuurlijke lasten voor de overheid. Maar wat als we het Activiteitenbesluit milieubeheer nu eens helemaal afschaffen en alleen de algemene doelstellingen van art. 4.27 toetsversie en een algemene zorgplicht formuleren? Vervolgens kunnen de Infomil-handleidingen, de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen, de Nederlandse Emissierichtlijn en aanverwante documenten, die de stand der techniek beschrijven, blijven bestaan. Zo worden de algemene regels uit de wet leesbaar voor de ondernemer uitgewerkt in concreet uitvoerbare standaarden. Volgens mij is het tijd dat de omgevings-wetgever echt kritisch kijkt naar de werkelijke noodzaak van gestelde regels. Niet bundelen maar kappen (vergunning niet vereist). Geef de Nederlandse ondernemer de ruimte om zelf een duurzame bedrijfsvoering op te zetten binnen de wettelijk verankerde doelen.”

Elsbeth Vogel, senior counsel environment and safety Philips

Zij geeft de pen door aan Peter Prins van Prins Projectmanagement.

Implementatie Omgevingswet
Op welke manier kan de implementatie van de nieuwe Omgevingswet het beste plaatsvinden? Dat is een vraag waar het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en de koepels van gemeenten, provincies en waterschappen zich de afgelopen maanden over hebben gebogen. Met de komst van de Omgevingswet gaan er veel regels veranderen, maar de wet vraagt ook een andere manier van werken: integraal en op maat. Uit een verkenning die Rijkswaterstaat de afgelopen maanden in opdracht van het Rijk en koepels van gemeenten, provincies, waterschappen heeft gedaan blijkt dat de impact van de wet groot is, maar ook dat veel organisaties er nog niet mee bezig zijn. Daarom is een zorgvuldige implementatie des te belangrijker en moet daarvoor voldoende tijd worden uitgetrokken

In de verkenning is onderzocht op welke manier de implementatie van de Omgevingswet vorm kan krijgen. Er is gekeken naar wat gemeenten, provincies, waterschappen en andere partijen nodig hebben om te kunnen werken met de nieuwe wet. Belangrijk hierin zijn: begeleiding bij de invoering van nieuwe regels en de nieuwe werkwijze die de wet met zich meebrengt, een informatiepunt (helpdesk/website), digitalisering van informatie en uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). Ook is onderzocht op welke manier de implementatie kan plaatsvinden: moet dat helemaal een overheidstaak zijn, wordt dat een publiek- private samenwerking of kun je sommige onderdelen ervan helemaal aan de markt overlaten?

De verkenning heeft verschillende varianten opgeleverd waarmee een implementatieprogramma kan worden opgesteld. Koepels en het ministerie van IenM bouwen de komende maanden samen met betrokkenen uit het veld de verschillende opties uit tot een implementatieprogramma. Dit implementatieprogramma wordt dan aan de bestuurders van de koepels van gemeenten, provincies, waterschappen en aan de minister van Infrastructuur en Milieu ter besluitvorming voorgelegd. Eind 2014 neemt het bestuurlijk koepeloverleg een besluit over de vorm en aansturing van de implementatie.

Hoogheemraadschap van Rijnland genomineerd voor de Nu al Eenvoudig Beter-trofee 2014 Directeur André Bol, beleidsadviseur Wouter van der Gaag en afdelingshoofd Inge Kramps ontvingen namens het Hoogheemraadschap van Rijnland de eerste nominatie 2014 voor de Nu al Eenvoudig Beter-trofee. Zij kregen deze uit handen van Peter Heij, directeur-generaal Ruimte en Water van het ministerie van IenM. Peter Heij beklemtoonde bij de uitreiking het leuk te vinden dat nu eens een hoogheemraadschap genomineerd wordt voor de trofee. “Bij eerdere nominaties ging het steeds om gemeenten of provincies. Maar ook waterschappen kunnen het nodige doen aan het schrappen en vereenvoudigen van regelgeving. Ik ben onder de indruk van jullie aanpak. Jullie hebben kritisch gekeken naar welke regels nu echt noodzakelijk zijn. En jullie leggen verantwoordelijkheid terug bij burgers en bedrijven, niet om dingen af te schuiven, maar omdat een belangrijk deel van die verantwoordelijkheid daar ook hóórt. Jullie ‘Ja, tenzij-keur’ is een goed voorbeeld van hoe nu al in de geest van de Omgevingswet kan worden gewerkt.”

André Bol: ‘Wij hadden bij het Hoogheemraadschap geen traditie om van buiten naar binnen te denken. Maar met deze aanpak doen we dat wel. Het gaat uiteindelijk niet om de regels, maar om de mensen die hier graag in ons gebied willen wonen. Bij hen zit ook veel kennis van de omgeving. Deze nominatie beschouwen wij als een aanmoediging om op deze weg voort te gaan.

Niet alleen is er sprake van een enorme vermindering van regeldruk, Rijnland, burgers en bedrijven besparen verspreid over een aantal jaar miljoenen euro’s doordat de kosten van het aanvragen, controleren en handhaven van vergunningen vervallen.

MAAKdeRUIMTE is gestart
Advocate Anne-Marie Klijn bedacht dat zij een andere, niet juridische discussie wilde voeren over de Omgevingswet. Ze wilde vanuit allerlei gezichtspunten, de wezenlijke aspecten van de wet belichten. Dit resulteerde, met steun van IenM, in een onlineplatform: MAAKdeRUIMTE.
Op 13 mei jl. is tijdens een bijeenkomst, in ‘Café De Ruimte’, de site gelanceerd in aanwezigheid van ‘ruimtemakers’, zoals tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki, Susan Heering (AT5), Ro van Doesburg (De Cultuur BV) en Juul Osinga van Jong Leefomgeving.
Op MAAKdeRUIMTE voeden zij, en vele inspirerende ruimtemakers met hen, de discussie over centrale thema’s als duurzaamheid, flexibiliteit, vertrouwen en integraliteit. Zij bieden nieuwe gedachten en inzichten voor innovatie en verandering, een andere houding en ander gedrag van alle betrokkenen. Dit zijn belangrijke elementen van de Omgevingswet. Het vraagt om vertrouwen en ruimte en het loslaten van macht en systeemdenken. Om zo te komen, aldus de initiatiefneemster, tot “een soort supermarkt van inspirerende nieuwe ideeën”.
Bezoek de site via www.maakderuimte.nl en neem deel aan de discussie.

Vrijwillige risico-acceptatie
‘Ook de maatschappelijke acceptatie van normen verandert. Sommige burgers willen zelf blootstelling aan lokale emissies of risico’s voor lief nemen, omdat er andere voordelen tegenover staan (bijvoorbeeld een mooi uitzicht).’ Voor plattelandswoningen is al een regeling in het leven geroepen die een dergelijke vrijwillige risico-acceptatie mogelijk maakt. In dat verband heeft minister Schultz toegezegd aan de Tweede Kamer bij het ontwikkelen van de Omgevingswet te onderzoeken of een verbreding daarvan mogelijk is.

Deze zinsnede staat in het sturend kader bij de uitvoeringsregelgeving voor de Omgevingswet. Moeten we in het Besluit leefomgevingskwaliteit vrijwillige acceptatie van ‘woonrisico’s’ regelen, vergelijkbaar met de regeling die voor de plattelandswoningen in het leven is geroepen? En hoe dan?

Voor een verdieping van dit onderwerp heeft Eenvoudig Beter enige tijd geleden een discussiebijeenkomst georganiseerd. Voor de bijeenkomst hebben twee auteurs een essay geschreven over het onderwerp. Dr. Rik Peeters (vh NSOB, nu Kafka-brigade) heeft het onderwerp vanuit een filosofische invalshoek bekeken. Prof. Dr. Arjan Bregman (hoogleraar omgevingsrecht) heeft het onderwerp op zijn juridische mogelijkheden beoordeeld. Beide essays werden tijdens de bijeenkomst gepresenteerd aan een breed forum van geïnteresseerden en betrokkenen: milieu-ngo’s, Nationale Ombudsman, bedrijfsleven, wetenschap, rijksoverheid en decentrale overheden. Coreferaten werden gehouden door emeritus hoogleraren prof. Charles Vlek en prof. Herman van Gunster.

De discussie tijdens de bijeenkomst was levendig. Rik Peeters schetste onder andere wat vrijwilligheid en rationaliteit betekenen en hoe het bevoegd gezag daarmee om zou moeten gaan. Vrijwilligheid, aldus Rik Peeters, betekent afwezigheid van externe dwang; aanwezigheid van alternatieven; aanwezigheid van materiële keuzemogelijkheid. En dat vereist een check op vrijwilligheid door bevoegd gezag.
De rationaliteit van de burger is meestal begrensd, zo stelde Peeters. Hij acht het nodig dat de burger zich er van bewust is dat van beschermingsrecht wordt afgezien (explicitering door vrijwillige risico-acceptant) en dat er geen evidente acute gevaarstelling is. Dit impliceert aan de ene kant dat er een informatieplicht voor de overheid is, en aan de andere kant dat het om een beperkt aantal risico’s zou moeten gaan, en dat de informatie- en onderzoeksplicht groter wordt naarmate het risico of de effecten daarvan groter zijn.

Arjan Bregman schetste de historie van ‘flexibiliteit ten aanzien van normstelling’: de Interimwet Stad en milieu, de Crisis- en herstelwet en de totstandkoming van de Wet op de plattelandswoningen. Hij bepleitte een verbreding van de wet op de plattelandswoningen voor een aantal situaties, bepaald door o.a. herkomst en aard van de normstelling. Bregman pleitte voor een publiekrechtelijke regeling (via Omgevingswet en omgevingsplan) in plaats van een privaatrechtelijke opdat ook voor de bedrijven duidelijk is wat wel en niet mogelijk is.

Coreferent Herman van Gunster pleitte ervoor om de normen niet per se opzij te zetten, maar te kijken of ze beter gemaakt kunnen worden, zodanig dat ze ruimte laten waar dat nodig is. Hij vroeg aandacht voor de voordelen van de eigenwijsheid van de burger: het zelf ontwikkelen van oplossingen; het meer ‘harden’ en zelfredzaam maken van de maatschappij, (‘anti-fragile’). Alle risico’s proberen te voorkomen is schijnzekerheid en maakt de maatschappij afwachtend. Coreferent Charles Vlek gaf de verschillende dimensies van risico-perceptie aan en besprak hoe elementen als angst, verleiding en eigen controle de afweging kunnen beïnvloeden.

De discussie gaf geen eenduidige uitkomst. Wel leek er consensus onder het grootste deel van het publiek dat vrijwillige risico-acceptatie zou moeten gelden voor een beperkt aantal gebieden en beleidsterreinen. Er werden wezenlijke vragen gesteld over de betekenis van normen en de rol van de overheid. Maar ook over betekenis voor de samenleving (mogelijk hoge maatschappelijke kosten) en de verzekerbaarheid versus solidariteit met getroffen burgers in dit soort gebieden.
Moet het de Rijksoverheid zijn die op rijksniveau moet bepalen waar die ruimte mag en moet liggen, of moet de decentrale overheid vanuit een goede ruimtelijke ordening (straks: goede leefomgevingskwaliteit) bepalen wat mogelijk is? Zijn decentrale overheden wel in staat om deze afweging te maken? En is vrijwillige risico-acceptatie mogelijk binnen de contouren van artikel 21 van de Grondwet en verdragen? Over al deze vragen is uitvoerig gediscussieerd. Deze discussie levert weer bouwstenen op voor de ontwikkeling van de uitvoeringsregelgeving van de Omgevingswet.

De papers en presentaties van de bijeenkomst kunt u hier vinden.

Agenda
10 juni 2014: Praktijkbijeenkomst Nu al eenvoudig Beter (Garderen)
Thema: ruimtelijke ontwikkeling en archeologie.
Bescherming van ons bodemarchief staat soms op gespannen voet met gebiedsontwikkeling. Onnodige verboden en onderzoeksverplichtingen frustreren gebiedsontwikkeling. Steeds vaker wordt daarom gezocht naar wegen om de belangentegenstelling te verzoenen. Gastheer tijdens de bijeenkomst is Peter Schut, regioarcheoloog voor de gemeenten Barneveld, Scherpenzeel en Wageningen (Food Valley regio), waar het aantal onderzoeken in vier jaar tijd met 75% naar beneden ging. “Wij beginnen met de vraag: wat gaat er mis als we geen onderzoek doen?”