De Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) start een nieuw experiment: Flexibele bestemmingsplannen. Waar en wanneer kun je regels en functies loslaten om ruimte te maken voor nieuwe ontwikkelingen of initiatieven?

Bestemmingsplannen zorgen voor rechtszekerheid voor de burger, maar soms ook voor onbedoelde vernauwing van de mogelijkheden. Vaak bevatten bestemmingsplannen een beperkt aantal functies. Veranderingen op korte termijn zijn onmogelijk. In tijden van crisis en krimp wordt er steeds meer gerekend op kleinschalige en particuliere ontwikkelingen. Maar om dit te faciliteren is er juist meer flexibiliteit nodig in de bestaande bestemmingsplannen.

Geschiedenis bestemmingsplannen
Met de komst van de Woningwet in 1901, spitste Nederland zich toe op de inrichting van het land. Waar in eerste instantie door particulieren, gemeenten en corporaties overleg werd gepleegd over de inrichting en de kwaliteit ervan, sloeg dit vanaf de jaren 70 om in regeldrift. De wederopbouw was nagenoeg volbracht, de welvaart steeg en de ruimte werd schaarser. De planologie met de blauwdrukken en de bestemmingsplannen was geboren. In de loop van de jaren veranderden bestemmingsplannen van beschrijvend naar restrictief.

Drie varianten
Het SEV-experiment bevat drie varianten: globale bestemmingsplannen, uitnodigingsplanologie en het opnemen van bestemmingsplannen in een verordening, ofwel afschaffen van de huidige bestemmingsplannen. Het gaat om bestemmingsplannen voor bestaande bouw- en braakliggende terreinen.

1. Het globale bestemmingsplan. Deze zijn wettelijk al mogelijk. Het houdt in dat in een bestemmingsplan alleen de contouren van een gebied worden geschetst. Ofwel: een bepaald gebied wordt aangewezen met een globale functie. De regels voor bijvoorbeeld de bouw van woningen bieden ruimte voor afwijkende vormen en wensen van de bewoner.
2. De uitnodigingsplanologie. In deze variant wordt uitgegaan van het faciliteren en verbinden van initiatieven. De overheid bepaalt op hoofdlijnen waar ruimtelijke ontwikkelingen wenselijk zijn en stuurt alleen indien gewenst. Deze variant gaat uit van de methodiek die in de jaren 30 van de vorige eeuw gangbaar was. Een (particulier) initiatief wordt besproken en in het gesprek aangescherpt. Hierbij wordt gekeken naar het effect van het initiatief op de lange termijn. Het verschil met het huidige bestemmingsplan is dat de overheid formeel verantwoordelijk blijft maar duidelijk samenwerkt met andere stakeholders. Er is meer invloed mogelijk vanuit de samenleving.
3. Afschaffen bestemmingsplannen.De meest verregaande variant is het afschaffen van de bestemmingsplannen en de mogelijkheden/beperkingen opnemen in een verordening. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu denkt na over deze optie. Dit betekent dat er in de visie beschreven wordt wat er wel en niet gewenst is aan ontwikkelingen in een bepaald gebied. De rechtszekerheid voor de burger is in deze variant niet meer zo geregeld als bij bestemmingsplannen. Wat dit precies betekent, wordt juridisch onderzocht.

Voor wie?
Gemeenten in heel Nederland kunnen zich aanmelden voor het experiment Flexibele bestemmingsplannen. Het kan zijn dat een gemeente ervoor kiest om niet het hele bestemmingsplan te vervangen voor een van de bovenstaande varianten, maar slechts een deel ervan aan te passen. De SEV zoekt een variatie aan experimentgebieden, denk aan woongebieden, transformatiegebieden, centrum en buitenwijken.

Looptijd
Het experiment loopt waarschijnlijk 2-3 jaar, waarin de varianten worden uitgewerkt en toegepast. In de tussentijd verrichten we een juridisch onderzoek naar de mogelijkheden en beperkingen van de varianten. Aan het einde van de periode, rond 2014, vindt een evaluatie plaats.

Criteria voor deelname
De SEV zoekt acht verschillende bestemmingsplannen. Criteria voor deelname zijn:

• Het project moet herhaalbaar en innovatief zijn.
• In het bestemmingsplan moet het gebied afgebakend zijn.
• We streven naar een variatie aan gebieden: wonen, industrie, centrum, groen etc.
• Er is een goede verdeling van projecten over stedelijk en landelijk gebied in Nederland.
• Er is een goede verdeling van projecten over de drie beschreven varianten.
• Start en evaluatie van het project liggen tussen april 2012 en eind 2014.

Wat biedt de SEV?

• Juridisch vooronderzoek naar de varianten.
• Advies bij de vertaling van variant 2 en 3 naar werkbare plannen.
• Kennisuitwisseling tussen de deelnemers.
• Een podium: de SEV schrijft over het experiment in nieuwsberichten, blogs en vaktijdschriften.
• Een groot netwerk van gemeenten, corporaties, adviseurs etc.
• Een onafhankelijke evaluatie.

De startbijeenkomst is in april 2012. Aanmelden kan tot 15 maart 2012 met het aanmeldingsformulier.

Meer informatie bij Marrit van der Schaar, schaar@sev.nl

Bron: SEV